„Beograd nije u Beogradu, jer Beograd, u stvari i nije grad. On je metafora, način života, ugao gledanja na stvari.“ – izjavio je Momo Kapor svojevremeno o našoj prestonici.

Beograd je oduvek posedovao svoj specifičan šarm i nepokolebljiv duh uprkos ratovima i razaranjima. U nastavku teksta oživećemo kroz četiri priče uspomene na Beograd davnih vremena, onda kada nije bilo gužve, gradske vreve, čekanja u redovima. 

Kula Nebojša – neuništiva i neosvojiva

Kulu Nebojša su putopisci nazivali Bela ili Temišvarska kula, da bi kasnije dobila ime koje nosi i dan danas. Iako je među većinom ustaljen naziv Nebojšina kula, pravo ime joj je zapravo Kula Nebojša, nastalo negacijom glagola „bojati se“, u smislu da je neuništiva i neosvojiva. I prilično je opravdala ime. Postoji legenda da se, kada su Turci osvojili Kalemegdan, vinula i premestila na Donji Grad, gde i dan danas stoji, neosvojena. Ruku na srce, zbog svog položaja i značaja, kao i zbog otvora za topove često je bila na udaru neprijateljske artiljerije, ali je svaki put obnovljena i ponovo izgrađena. Kasnije je za vreme Turaka bila pretvorena u tamnicu, i u njoj su živote ostavili mnogi viđeniji ljudi toga doba, među najpoznatijim je Riga od Fere, kao i mitropolit Metodije.

Postoji još jedna legenda koja se tiče njenog naziva, a to je da je turski dželat koji je boravio u kuli jedino od srpskog znao osuđeniku pred smrt da kaže „Ne boj še“.

Iako je ceo „životni vek“ prati razaranje i smrt, Kula Nebojša je jedan od pravih simbola istrajnosti i odbrane, rušena i izgrađivana iznova i iznova, i dalje ponosno stoji na svom mestu, čuvajući Beograd i sve njegove stanovnike.

Terazijska česma je bila i na Topčideru

Terazije su najpoznatiji beogradski trg koji se prostire od Sremske do Ulice kralja Milana i osnovan je u prvoj polovini 19. veka. Ovaj trg krase mnoge znamenitosti, a danas je vrlo atraktivan za turiste. Da li ste znali da je čuvena Terazijska česma podignuta 1860. godine kako bi obeležila povratak na vlast kneza Miloša Obrenovića? Jedno vreme je bila premeštena na Topčider, da bi ponovo bila postavljena na svoje originalno mesto 1976. godine. Mnoge zanimljivosti su vezane za Terazije.

Hotel Moskva je prvobitno bio nazvan „Palata Rosia“, dok je prva bioskopska projekcija održana 1896. godine u kafani „Kod zlatnog krsta“, koja je od tada srušena. Čak je i tramvajski saobraćaj bio zastupljen, ali kako su Beograd, a samim tim i Terazije pretrpeli velika oštećenja nakon Drugog svetskog rata, ovakav vid javnog prevoza je i zvanično ukinut. Palata Albanija je prvi zvanični izgrađen oblakoder u Beogradu sazidan na temeljima kafane „Albanija“, koja je bila jedan od važnih elemenata društvenog života tadašnjih Beograđana.

Na mestu gde se Terazije spajaju sa Trgom republike, kod današnjeg Narodnog pozorišta, skoro vek i po je čvrsto stajala Stambol kapija, koju su sagradili Austrijanci, sve dok nije porušena do temelja 1866. po naređenju kneza Mihaila Obrenovića. Kroz svoj „životni vek“ Terazije su pretrpele brojne rekonstrukcije kako bi poprimile sadašnji izgled koji svi znamo. Preporuka za turiste je da svakako posete Krsmanovićevu kuću koja se nalazi baš na Terazijama na broju 34, nekadašnju zadužbinu poznatih trgovaca, braće Krsmanović, čija je imovina prešla pod kontrolu države nakon njihove smrti, te je nakon toga poslužila kao kraljevski dvor porodice Karađorđević, gde je 1. decembra 1918. stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, i Dom Vukove zadužbine, koja se nalazi u ulici Kralja Milana br. 2, znamenitost koja je čak tri puta menjala svoju namenu, da bi punih 80 godina, sve do 1952. bila zgrada Ministarstva prosvete.

Terazije su još jedno od mesta u Beogradu koje čuvaju tajne i istoriju našeg glavnog grada, stoga kada se budete prošetali ovom ulicom zastanite na trenutak i zamislite koliko može jedan grad da se razvije, poruši, i iznova oživi, kao feniks iz plamena.

Malo jezero na Zelenom vencu

Današnji Zeleni venac nimalo ne podseća na ono kakav je bio u 19. veku, jer je na mestu današnje autobuske stanice i restorana MC Donalds bilo – malo jezero koje se prostiralo sve do Savamale. Kao takvo bilo je omiljeno izletište za kupače, a roba se čamcima lako prenosila. Pored jezera su počele da niču razne mehane i kafane, među kojima je prva bila „Manojlova bašta“. Odmah pored ove kafane podignuta je nekoliko godina kasnije još jedna koja je imala iznad vrata kao prepoznatljiv znak, limeni venac koji je bio ofarban u zeleno, te je ovaj tranzitni trg, sudeći po istoričarima, na ovaj način i dobio ime.

Jezerce, ili kako su ga u to vreme zvali barom, je nedugo zatim bilo isušeno kako bi u građevinskom smislu moglo da parira ostatku grada, čak je bila planirana i izgradnja pozorišta na mestu današnje pijace, koja je zvanično otvorena tek 1926. godine. Zeleni venac je bio obeležen među prvim stanicama fijakera u Beogradu, a prosto je neverovatno zamisliti topot konja na kaldrmi umesto gužve i buke sadašnjeg drumskog saobraćaja.

Savamala – od sela do trgovačke četvrti

Savamala danas predstavlja moderan, urbanistički deo Beograda, ali zanimljivo je da je sredinom 19. veka zapravo bilo selo sastavljeno većinski od srpskog stanovništva pod austrougarskom vlašću. Po zauzimanju Beograda i dolaska Obrenovića na vlast, Knez Miloš je odigrao ključnu ulogu u prvobitnoj urbanizaciji Savamale. Imao je želju da izgradi Abadžijsku čaršiju, odnosno trgovačku četvrt, sa svojim upravnim centrom i drugim značajnim objektima, koja je trebalo da bude i privredni centar. Na uglu današnjih ulica Balkanske i Admirala Geprata (Pivarski sokak) izgrađena je i prva Velika pivara, sa kafanom i velikom salom u kojoj su igrane prve pozorišne predstave ali i održavana zasedanja skupštine, pa i čuvena Svetoandrejska skupština 1858. godine. U to vreme u ovom delu Savamale niču i prve privatne zgrade od kojih neke i danas postoje. Dolaskom železnice u Savamalu ovaj deo grada doživljava veliku promenu kada je 1884. godine s prvom prugom izgrađena Železnička stanica, a nedaleko od nje i prvi železnički most na Savi, a jedanaest godina kasnije sa radom je krenula i tramvajska pruga.

Za priču o Savamali je veoma bitno, ako ne i najbitnije, ime Luke Ćelovića, koji je od običnog šegrta u ovom naselju, vredno radeći i štedeći, postao imućni vizionar koji je kupovao slobodne placeve, a potom inicirao ili sam finansirao gradnju u to vreme velelepnih objekata u delu oko Karađorđeve ulice koji je u njegovoj viziji trebalo da bude najelitniji i najlepši centar grada.

Ovo je samo delić zanimljivih činjenica i priča koje krase Beograd kakvog više nema, grad u kome bi svako od nas barem jednom poželeo da se vrati i doživi to iskustvo življenja, jer godine i vekovi prolaze, naša prestonica se menja, ali istorija ostaje zauvek.

Pročitajte i: Simbol Beograda ponovo na starom mestu

Autor: Aleksandra Petković
Izvori: 011info.com, sr.wikipedia.org, telegraf.rs
Foto izvor: secanja.com