Netaknuti spomenik kulture i njegove tajne…
U kanjonu reke Jerme, sakriven od ljudi i nevolja koje oni donose, nalazi se manastir Svetog Jovana Bogoslova, poznatiji kao Poganovski manastir.
Prvopomenuto ime dobio je po Svetom Jovanu Bogoslovu, kasnije se naziva još i Dobroševo, sve dok mu Turci nisu nadenuli ime Poganovo.
Uzidan u hramu, nalazi se spomenik sa imenima ktitora, koja nagoveštavaju istoriju manastira svakom radoznalom pogledu koji biva upućen ka njima. Jelena Dragaš, ćerka Konstantina Dragaša i žena Romejskog cara Manojla II Paleologa, jedno je od tih imena. Jelena je svom mužu podarila desetoro dece, a dvojica braće, Mihajlo i Konstantin, bili su poslednja dva vladara velikog Romejskog carstva.
Romejski filozof Georgije Pleton održao je govor za vreme sahrane carice Jelene, u kome je opisuje kao Tračanku (ime za Srbe koji su uglavnom nastanjivali područje današnje Bugarske), ćerku vladaoca oblasti u blizini reke Vardar, za koga kaže da je ,,jedan od najjunačkijih I najpravednijih ljudi”.
Uz ime njenog sina (koji je ime dobio po svom dedi), poslednjeg romejskog cara, vezuju se mnoge legende, od kojih je najupečatljivija ona po kojoj Konstantin nije stradao u padu Carigrada, već su ga anđeli sačuvali od smrti, te skamenili i sakrili na sigurno mesto. Legenda kaže da će se jednog dana Konstantin vratiti i kroz zlatnu kapiju Carigrada proći kao pobednik kog je Carigrad vratio hrišćacnima.
Ali, vratimo se na manastir, ipak je on tema ovog teksta. Iako postoje dokazi o njegovom postojanju i u 12. veku, manastir je pravi oblik i formu dobio tokom 14. veka od strane već pomenute Jelene i njenog oca, inače sestrića cara Dušana, Konstantina Dejanovića (Dragaša).
Tajna manastirove dugovečnosti i očuvanosti leži u njegovoj lokaciji. Izgrađen je na levoj obali reke Jerme, unutar kanjona, te je svako putovanje ka manastiru bilo opasno i nepreporučljivo tokom većeg dela njegovog postojanja.
Bugarski okupatori u dva navrata pljačkali su manastir, odnoseći sa sobom brojne dragocenosti, kao i ikonu Bogorodice koja se danas nalazi u Sofijskom narodnom muzeju.
Od 1949. godine manastir Sveti Jovan Bogoslov je pod zaštitom države, dok se na listi svetske kulturne baštine nalazi od 1979. godine kao kulturno dobro od posebnog značaja.
Danas važi za nezaobliznu stanicu bugarskih turista, koji, uz malu pomoć svojih istoričara i vodiča, veruju da ovaj prelepi manastir i njegova istorija pripadaju njima. A zašto i ne bi verovali u to?
Ipak je sve manje ljudi koji će pisati i pominjati ovaj spomenik naše istorije, kulture i religije, a još je manje onih koji će čitati o tome. Zašto bi komšije sa istoka sledile naš put nezainteresovanosti i površnosti?
Autor: Nenad Stanković
Foto izvor: juznevesti
